Сұр суыр - Алтай тауларының тұрғыны. Серый сурок – житель нор Алтайских гор.

Сұр суырды Алтай суыры деп те атайды және ол суырлар тұқымдасына және тиындар жануясына жатады. Суырдың денесінің ұзындығы - 65 см-ге, құйрығы - 13 см-ге дейін жетеді. Ал салмағы 2,5-3 кг-нан 8 кг-ға дейінгі аралықта болады.

Суырлардың табиғи мекендейтін жері батыс сібір орманды даласының құрғақ беткейлері мен өзен аңғарларынан бастап Қазақстан тауларының аласа тауларынан биік тауларына дейін созылады. Шөлді аласа таулы дала - сұр суырлардың тіршілік етуі үшін ең жақсы орта болып табылады.

Жануардың әдетте семіз көрінісіне қарамастан, суырлар өте икемді және жылдам. Омыртқа мен бас сүйегінің ерекше құрылымына байланысты олар тастар арасындағы өте тар саңылаулар арқылы өте алады. Суырлар отбасылық өмір салтын ұстанып, індерде паналайды.

Жылдың суық мезгілде суырлар ұйқыға кетеді. Ұйқы жағдайында олар тіршілік ететін аумаққа және ауа райына  байланысты 6-8 ай болады. Олар  өсімдіктердің жапырақтарымен, гүлдерімен, жалпы негізінен өсімдік тағамдарымен қоректенеді, бірақ кейде жәндіктерді де жейді.

Сұр суырларды өздерінің мекендейтін жерлерінде кездестіруге болады. Олар қорықса да, қызықтап бақылағанды жақсы көреді. Қауіп төнетінін байқаса қатты шу көтереді. Бір суырдың кенеттен ініне бет алған көріністі көрген төңірегіндегілері тым-тырақай індеріне жасырынады.

Адамдар суырлардың етін,емдік майын және терісін алу мақсатындағы аңшылықтың себебінен соңғы ғасырларда олардың популяциясы санының азайғанын байқаймыз. Сол үшін суырларды аулауға көптеген аймақтарда тыйым салынды. Өкініштісі оларды мүлдем жойып жіберген жерлер де бар (Дағыстан). Ал Қазақстан мен Орта Азияда әлі күнге дейін кәсіпшілік аң аулау жүргізілуде. Сұр суырдың таралу аймағы біртіндеп азайып келеді.

Батыс-Алтай қорығының үлкен таулы кеңістіктерінде, альпілік шалғындарда сұр суырдың мекендейтін жерлерінің бірі.  Ең бастысы - адамның мазасыздығының болмауы бұл керемет жануарларды біздің аймағымызда еркін сезінуге мүмкіндік береді.

Материалды НМЭПиТ бөлімінің экскурсия жетекшісі

 Д. О. Матков дайындады.

Фото Авторы А.А. Клименко 

Серого сурка еще называют алтайским, и относится он к роду сурков, к семейству беличьих. Размеры сурка: длина тела - до 65 см, хвоста – до 13 см. Вес грызуна варьируется от 2,5 - 3 кг до 8 кг. Внешне очень похож на байбака и тарбагана, но шерсть более длинная и мягкая.

Естественная среда обитания сурков простирается от сухих склонов логов и речных долин западносибирской лесостепи и низких возвышенностей Казахского нагорья до высокогорья включительно. Безлюдная горная степь - это лучшая среда для жизнедеятельности серых сурков.

Несмотря на полноватый внешний вид животного, сурки достаточно шустрые и подвижные. За счет особого строения позвоночника и черепа они способны протискиваться в очень узкие щели среди камней. Живут грызуны в норах. Сурки ведут семейный образ жизни.

В холодное время года сурки впадают в спячку, в которой находятся 6-8 месяцев, в зависимости от территории. Питаются они листьями, цветами, в основном растительной пищей, но иногда поедают и насекомых.

Серых сурков достаточно нетрудно встретить, в их местах обитания. Сами они достаточно любопытны, но в то же время пугливы – при угрозе они издают громкие звуки. Вид бегущего к убежищу собрата вызывает немедленную реакцию всех сурков по соседству, и они тоже скрываются в норах.

В последние века человек активно истреблял серых сурков ради мяса, целебного жира и шкурки. В многих регионах запретили охоту, но в некоторых уже успели истребить (Дагестан). А в Казахстане и Средней Азии до сих пор ведется промысловая охота. Ареал распространения серого сурка постепенно сокращается.

Западно-Алтайский заповедник – одно из мест обитания серого сурка. Большие горные пространства, альпийские луга, и самое главное – отсутствие человеческого беспокойства дает этим славным зверькам чувствовать себя в наших краях привольно.

Материал подготовлен экскурсоводом отдела НМЭПиТ Матковым Д.О.

Автор фото Клименко А.А.