Рауғаш – көне құндылық. Ревень – старейшая драгоценность.

Рауғаш (Rheum) – қарақұмық тұқымдасының (Polygonaceae) шөптесін өсімдіктерінің түрі. Бұл қалың, ағаш тәрізді, тармақталған тамырсабақты көпжылдық өте ірі шөптер. Ауа сабақтары біржылдық, түзу, жуан. Тамырмаңы жапырақтары өте үлкен. Сабағы жуан гүлшоғырмен аяқталады. Гүлдері ақ немесе жасылдау. Тұқым арқылы таралады. Рауғаштың жиырмадан астам түрі бар. Батыс-Алтай қорығында Алтай рауғашы (Rheum altaicum) және тығыз өсетін гүлді рауғаш (Rheum compactum) өседі.
Ол құрғақ тасты беткейлерде,тқұрымдарда және орман белдеуінде өседі. Пісуі жаздың аяғында, жоғары және тығыз шөпті жамылғы болған кезде болады. Рауғаш тұқымдары шөп арасында ілініп тұрады және бірден жерге түсе алмайды. Олар өну қабілетін тез жоғалтады, сондықтан бірінші жылы топыраққа түспесе, олар қайтадан көктеп шықпайды.
 Рауғаш – дәрумені жоғары өсімдік. Асқазан-ішек жолдарының ауруларына қарсы ең көне дәрілердің бірі рауғаш тамырынан жасалған. Рауғаш сондай-ақ бұрын тері бөртпелері мен геморроймен бауырды тазарту үшін іш жүргізетін өнім ретінде қолданылған. Рауғаш тамыры соңғы орта ғасырларда Еуропадағы ең құнды дәрілік шикізат болған екен. Рауғаштың ең жоғары сапалы емдік сұрыптары Тибетте, Қытайда және Бұхара Корольдігінде өсті, олар орыс көпестері арқылы Еуропаға жеткізілді. Ресей империясында рауғаштың заңсыз саудасы үшін олар өлім жазасына кесілуі мүмкін. Ғажайып өсімдікке деген сұраныс соншалықты жоғары болды. Ондаған жылдар өткен соң, еуропалық селекционерлер өте шырынды және үлкен жапырақшалары бар рауғаштың жаңа сұрыптарын шығарды, қант өндірісі өнеркәсіптік ауқымға жетті және оның бағасы төмендеді. Осылайша, шырынды қышқыл сабақтарымен, қантпен толықтырылған рауғаш өте танымал және қолжетімді десертке айналды. Оның құны төмендеген жоқ, бірақ тұтыну айтарлықтай өсті. Рауғаштың жойылуы орасан зор апатты сәйкестікке ие болды. Қазір қарақұйрықтың бір түрі – Алтай руағашы жойылудың аз-ақ алдында тұр және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген, сондықтан оны жұлуға болмайды. Зиянды өтеу мөлшері 2007 жылғы 31 мамырдағы № 441 ҚР ТЖК-мен бекітілген өсімдікке 0,5 АЕК құрайды.
Материалды ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Маткова Ю.А. дайындады.
Фото авторы Премина Н.В.

Ревень (Rheum) — род травянистых растений семейства Гречишные (Polygonaceae). Это многолетние очень крупные травы с толстыми, деревянистыми, ветвистыми корневищами. Надземные стебли однолетние, прямые, толстые. Прикорневые листья очень крупные. Стебель заканчивается крупным метельчатым соцветием. Цветки белые или зеленоватые. Размножается семенами. Всех видов ревеня насчитывается более двадцати. В Западно-Алтайском заповеднике произрастает Ревень алтайский (Rheum altaicum) и Ревень густоцветковый (Rheum compactum).
Растет по сухим каменистым склонам, зарастающим курумам и в лесном поясе. Созревание происходит к концу лета, когда уже стоит высокий и плотный травянистый покров. Семена ревеня зависают среди травы и не могут сразу попасть в землю. Они быстро теряют всхожесть, поэтому если в первый год они не попадут в почву, то более не взойдут.  
Ревень – это высоковитаминное растение. Из корня ревеня изготавливался один из старейших лекарственных препаратов при заболеваниях желудочно-кишечного тракта. Также применяли ранее ревень как слабительное и жаропонижающее средство, для очищения печени, при кожных высыпаниях и геморрое. Оказывается, что корень ревень был ценнейшим лекарственным сырьем в Европе периода позднего средневековья. Самые качественные лекарственные сорта ревеня росли на Тибете, в Китае и в Бухарском царстве, откуда в Европу поставлялись через русских купцов. За нелегальную торговлю ревенем в Российской империи могли казнить. Столь велик был спрос на чудодейственное растение. Десятками лет позже европейские селекционеры вывели новые сорта ревеня с очень сочными и крупными черешками, производство сахара достигло промышленных масштабов, и он подешевел. Таким образом ревень со своими сочными кислыми стеблями, дополненный сахаром, стал очень популярным и доступным десертом. Ценность его не уменьшилась, а вот потребление значительно возросло. Уничтожение ревеня приобрело огромные катастрофические масштабы. Ныне один из видов ревеня - ревень алтайский находится на грани исчезновения и занесен в Красную книгу Республики Казахстан, поэтому срывать его не следует. Размер возмещения вреда составляет 0,5 МРП за одно растение, утвержденный ПП РК от 31 мая 2007 года № 441.
Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А.
Автор фото Премина Н.В.