Қарға көз. Вороний глаз.

Қарға көз - бұл шөпті көпжылдық өсімдіктің тамыр сабағы созылыңқы, жоғары жағында жалғыз түзу тұратын өскіні бар. Осы өскіннің жоғарғы бөлігінде төрт кең жапырақтан тұратын күлтебасы бар, олар бір өзінше «мальтийский крест» құрайды. Осы «кірестің» ортасында жұқа гүлсидам жоғарылайды, жасыл гүлі бар, оның орнында кейін уақыт өте келе ірі жидек піседі. Осының арқасында өсімдік өзінің атауына ие болып отыр- қарға көз. Сәуір- мамыр, мамыр- шілдеде гүлдейді. Өсімдік улы және өте қауіптілер санатына жатады. Әдеттегі атауынан басқа- қарға көз, тағы басқа атаулары: қасқыр көздері- жемісінің түсіне қарай, көкектің жасы, аюдың жидегі, кірес- шөп. Көгілдір- қара жидек иісі жаман, бірақ қаражидекке ұқсас, сондықтан ол балаларға қауіпті. Құстар оның жемістерімен қоректеніп, олар зияны келмейді, олар өсімдіктің таралуын болдырады. Қарға көз Алтайда кездеседі, Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи аумағында. Ол типтік орман өсімдігі, көлеңкеленгенді жақсы көреді, бай орманды төсемесі бар ылғалды борпылдақ топырақты жақсы көреді. Қышқыл топыраққа жақсы төзеді, сондықтан да қылқанды экожүйелерде таралған. Қарға көзді майда ағаштардың арасында да кездестіруге болады, жыралардың беткейінде, орман көлдерінің, өзщендердің жанында.Бұл қарға көз сирек кездесетін және жойылып бара жатқан қсімдік түрі Қазақстанның Қызыл Кітабына енгізілген. Барлық санаттағы жерлерде Қызыл Кітапқа енген өсімдіктерді заңсыз алғаны, дайындағаны, залал келтірген немесе жойғаны үшін , жеке және заңды тұлғаларға айыппұл салынады, әрбір шөптесін өсімдік немесе саңырауқұлақты арнайы рұқсаттамасыз жинап алғаны үшін, мөлшеріне қарамастан. Айыппұл мөлшері 0,5 АЕК құрайды, ҚР ҚК 31.05.2007 ж №441 бекітілген. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда, сирек және жойылып кету қаупі бар, сонымен қатар пайдалануға рұқсат етілмеген өсімдік түрлеріне заңсыз әрекет еткені үшін қылмыстық жаза қолданады, ҚР ҚК 339 бабы бойынша, үштен жеті мың айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұлмен жазаланып, немесе сол мөлшерде түзету жұмыстары немесе үш жылдан жеті жылға дейін бас бостандығынан айырылу, мүлігін тәркілеу, белгілі бір лауазымынан айыру құқығы немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан бес жылға дейін айыру жазалары қарастырылған.

Вороний глаз — это травянистый многолетник с вытянутым ползучим корневищем, на верхушке которого вырастает единственный прямостоячий побег. В верхней четверти этого побега располагается мутовка из четырех широких листьев, образующих своего рода «мальтийский крест». В центре «креста» возвышается тонкий цветонос с единичным зеленым цветком, на месте которого со временем вызревает крупная ягода. Именно благодаря ей растение получило свое название – вороний глаз. Цветет в апреле - мае, в мае – июле. Растение относится к категории ядовитых и смертельно опасных. Помимо привычного – вороний глаз, есть и другие названия: волчьи глазки – по цвету плодов; кукушкины слезы – из-за налета; медвежьи ягоды – опять же напоминают форму глаз животного; крест-трава – растет крест — накрест. Иссиня-черная ягода дурно пахнет, неприятна на вкус, но имеет сходство с черникой или голубикой, что делает ее опасной для детей. Птицы питаются этими плодами без вреда для здоровья и способствуют распространению растения. Вороний глаз встречается на Алтае, на территории Западно-Алтайского государственного природного заповедника. Это типичное лесное растение, любит притенение, хорошо увлажнённые рыхлые почвы с богатой лесной подстилкой. Хорошо выносит кислые грунты, поэтому распространен и в хвойных экосистемах. Находят его среди подлеска, по склонам оврагов, возле лесных озер и небольших рек. Вороний глаз является редким и исчезающим видом растений, поэтому  занесен в Красную Книгу Казахстана. За незаконное добывание, заготовку, повреждение или уничтожение растений, занесенных в Красную книгу Республики Казахстан, на землях всех категорий физическими и юридическими лицами предусматривается штраф за каждое травянистое растение или плодовое тело гриба, добытые без специального разрешения, поврежденные или уничтоженные, независимо от размера. Размер возмещения вреда составляет 0,5 МРП, утвержденный ПП РК от 31 мая 2007 года № 441. За незаконное обращение с редкими и находящимися под угрозой исчезновения, а также запрещенными к пользованию видами растений, на особо охраняемых природных территориях предусматривается уголовное наказание по статье 339 УК РК и наказываются штрафом в размере от трех  до семи тысяч месячных расчетных показателей либо исправительными работами в том же размере, либо ограничением свободы на срок от трех до семи лет, либо лишением свободы на тот же срок, с конфискацией имущества, с лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью на срок до пяти лет.