Арша (жемісі хош иісті тікенек жапырақты бұта) - мәңгілік өмірдің нышаны. Можжевельник – символ вечной жизни.

Батыс - Алтай қорығының аумағында үш түрі өседі: боз арша (Juniperus pseudosabina), казак арша (Juniperus sabina) және сібір аршасы (Juniperus sibirica). Мәңгі жасыл бұталардың бұл тұқымы түріне қарай биіктіктері де түрлі, қабыршақ түрлес қылқаны бар, тұқымы- үлкен емес бүршік жидек, жиі қоңыр- қара түстес үстіңгі жабындысы көкшіл сұр түсімен болады. Өсімдік фитонцидтерді белсенді буландырады және айтарлықтай ауаны тазартады.
Өсімдіктің барлық бөлігі адамдармен әртүрлі мақсаттарда қолданылады. Сүрегінен арша майын алады, бұтақтарынан қайнатпалар, сығындысын медицинада қолданады, тағы аспаздықта дәмдеуіш ретінде пайдаланады, бұл жерде тек кәдімгі арша ғана жарамды, ал қалғандары улы болып келеді.
Алтайдың ұлы ормандарының кез келген қсімдігі туралы сияқты аршаға байланысты да аңыздар баршылық. Солардың ішінде көп таралғаны- Арго кемесінің саяхаттары туралы ежелгі грек аңызы. Медея мен Ясон алтын жабағыны алғайы келгенде, күзетіп жатқан жылан оларды қарсы алады. Сол кезде Медея оны қылқанының хош иісі тараған аршаның бұтағымен ұйықтатып тастаған. Тағы көптеген аңыз- әңгімелерде аталған өсімдік сауырағашпен байланысты. Гүлдердің тілінде айтатын болсақ, арша қорғаныс , мәңгілік өмір дегенді білдіреді екен. Осыған бола оны тіпті жерлеу рәсімдерінде пайдаланады. Тағы арша сауырағаш сияқты ежелгі гректер үшін өлім мен қайта өмірге келуді білдіреді, себебі болмай қалмайтын өлім мен жаңа өмірдің басы дегендермен қауымдасады. Жаққан кезде діни алауларда бальзамды иіс беріп, адамдарға тылсым бір қасиетті қорқыныш сезімін сездіреді.
Материалды және фото дайындаған ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Ю.А. Маткова.

На территории Западно-Алтайского заповедника произрастают три вида: можжевельник ложноказацкий (Juniperus pseudosabina), можжевельник казацкий (Juniperus sabina) и можжевельник сибирский (Juniperus sibirica). Данный род вечнозелёных кустарников имеет различную высоту в зависимости от своего вида, чешуевидную хвою, плоды – шишкоягоды небольшого размера, часто буро-чёрные с сизым налётом. Растение активно испаряет фитонциды и значительно очищает воздух.
Практически все части растения применяются людьми в различных целях. Из древесины извлекают можжевеловое масло, отвары из ветвей и экстракты используют в медицине, также в качестве пряности он используется в кулинарии, однако пригоден для всего этого только вид можжевельника обыкновенного, так как иные виды ядовиты.
О можжевельнике, как и о любом растении величественных лесов Алтая существуют легенды, однако самая популярная из всех – это знаменитая древнегреческая история о путешествии корабля Арго. Когда Медея и Ясон пришли за золотым руном, их встретила змея, охранявшая его. Медея усыпила её веткой можжевельника, распространяющей запах хвои и зелий, коими Медея заранее умащивала эту ветвь. Также во многих легендах и повествованиях данное растение крепкими узами связано с кипарисом, так как оба они являются представителями одного семейства кипарисовые (Cupressaceae). На языке цветов можжевельник означает защиту, а также вечную жизнь. Возможно, именно из-за данного значения в некоторых культурах растение используется даже в похоронных обрядах. Он также как и кипарис для древних греков символизирует смерть и возрождение, потому стал ассоциироваться с неминуемым концом и началом новой жизни. Сгорая вместе с другими благовониями, он распространяет над ритуальными кострами бальзамический запах и заставляет людей чувствовать священный трепет.
Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А.
Фото автора