Желайдар- - желдің қызы. Анемона – дочь ветров.

Батыс-Алтай қорығының Линейский жотасының оңтүстік беткейлерінде көктемгі қар еріп, ашылған ойдым жерлерде қардай аппақ жібектей жапырақшаларымен шашылған алтай желайдарының  ұсақ гүлдері көктемнің жеңіл желімен тербеледі.  Салқын ауаның лебінен барлық өсімдіктер қалтырап, әсіресе желдің қызы – желайдар  жапырақтарын ерекше  шайқайды.

Желайдар (Anemone)- сарғалдақ (Ranunculaceae)    тұқымдасынан шыққан көп жылдық шөпті өсімдік түрі.  Бір жүз жетпіс түрі бар, соның екеуі қорық аумағында өседі-  Алтай желайдары  (Аnemone altaica) және көгілдір желайдар  (Anemone caerulea).  Өсімдіктің қазіргі ғылыми атауы грек сөзінен «жел» деген мағынаны білдіреді, дегенмен сөзбе сөз аудармасы- «желдің қызы». Бұл атау оған желге деген сезімталдығы үшін берілген.  Бірақ Солтүстік жарты шардың  тропикалық белдеуден тыс  қамтитын өсіп келе жатқан аймақтың орналасуы бойынша өсімдік суық ауа райына сезімтал еместігі айқын. Желайдар ормандарда, ылғалды тау аңғарларында, субальпілік шалғындарда және тундрада өседі. Кейде еріген лас қардың тығыз қабаты арқылы ол күн сәулесіне ақ, ​​күлгін, көк немесе сары түсті  нәзік жапырақтарын көрсетеді.  Түстердің бұл әртүрлілігі  түрлі түрлерге тән, бірақ біздің қорықта ақ (Алтай) және көгілдір  желайдардың  гүлдері ғана өседі.

Желайдар таулардың беткейлері мен орман шеттерін безендіріп қана қоймайды, сонымен қатар оларды гүлзарларда қолданады.  Сондай-ақ, адамдар бұған дейін желайдардың  кейбір түрлерін (мысалы, әлсіз желайдар - қорықта өспейтін түр) жебе уын өндіру үшін шикізат ретінде қолданған деп болжануда. Бұл сарғалдақтар тұқымдасынан шыққан көптеген түрлері улы болып келгендігімен байланысты, желайдар да бұл қатарға жатады.

Көктем келгенде және табиғат суықтан оянғанда осы бір наурызгүлдерді жұлмауға   шақырамыз. Жаңа өмірдің пайда болуын бірге қорғайық.

Материалды дайындаған ҒМЭжТ бөлімінің зертханашысы
Ю.А. Маткова

Фото авторы Н.В.Премина

Мелко дрожа белоснежными шелковистыми лепестками, раскачиваются на лёгком весеннем ветру небольшие цветки ветреницы алтайской, разбросанные на проталинах южных склонов Линейского хребта Западно-Алтайского заповедника. От каждого дуновения прохладного воздуха трепещут все растения, но особенно чувственно качает листьями анемона – дочь ветров.

Ветреница или Анемона (Anemone) – род многолетних травянистых растений семейства Лютиковые (Ranunculaceae).  Род включает около ста семидесяти видов, и из них два произрастают на территории заповедника - вышеупомянутая ветреница алтайская (Аnemone altaica) и ветреница голубая (Anemone caerulea).  Современное научное название данного рода растений образовано от греческого слова в значении «ветер», однако дословно может переводиться, как – «дочь ветров». Дано оно растению за чувствительность к ветру. Зато по расположению ареала произрастания, который  охватывает внетропическую зону Северного полушария, становится понятно, что растение не чувствительно к холодам. Растёт ветреница по лесам, по сырым горным долинам, на субальпийских лугах и в тундре. Пробиваясь, порой сквозь плотный слой подтаявшего грязноватого снега, она являет солнцу свои хрупкие лепестки белого, пурпурного, голубого или жёлтого цветов. Это разнообразие цветовой гаммы присуще разным видам, но  в нашем заповеднике растут только белые (алтайские) и голубые цветы анемоны.

Ветреницы украшают собой не только склоны гор и опушки лесов, но и находят себе применение на клумбах и цветниках. Также предполагается, что люди ранее использовали некоторые виды ветреницы (например, ветреницу слабую – вид, не произрастающий на территории заповедника) в качестве сырья для изготовления стрельного яда. Это связано с тем, что множество представителей семейства Лютиковые являются ядовитыми, и род Анемона не исключение.

Мы призываем вас не рвать первоцветы, когда придёт весна и природа пробудится от холодов. Давайте вместе беречь зарождение новой жизни.

Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А.

Автор фото Премина Н.В.