Түймешетен – кішкентай күн. Пижма – маленькое солнце.

Түймешетен (Tanacetum) - негізінен солтүстік жарты шардың қоңыржай климаттық аймақтарында өсетін Жұлдызгүл немесе Күрделігүл (Asteraceae) тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдіктер мен бұталар тұқымдасы.
Tanacetum латынша атауы «tanaos» — ұзақ және «aceomai» — өмір сүру грек сөздерінен шыққан. Бұл атау түймешетен өсімдігіне ұзақ уақыт бойы балғын күйде қалатын қасиеті үшін берілген.
Түймешетен - түпкілікті қалыптаспаған тұқымдас болса да, өте үлкен өсімдік. Оған қысқа, әлсіз тармақталған қыстайтын тамырсабақтары бар азды-көпті дамыған көпжылдық шөптер кіреді. Түймешетеннің оңтүстік және субтропикалық түрлерінің арасында бұталар да бар. Түймешетен гүлшоғыры дөңгелек, сары түсті, кішкентай күндерге ұқсайды.
Түймешетен тұқымының көптеген түрлері дәрілік, тағамдық және сәндік өсімдіктер, сондай-ақ инсектицидтер, эфир майлары және дәрі-дәрмектер алу үшін шикізат ретінде экономикалық маңызы бар. Терезелер мен есіктердің үстіне ілінген түймешетен жәндіктердің үйге ұшып кетуіне жол бермеу үшін қолданылған. Ежелгі мысырлықтар, парсылар, гректер бальзамдау үшін түймешетенді қолданған. Бұл өсімдіктің тамырынан жасыл бояу алынды. Орта ғасырларда Англияда түймешетеннен жасалған құймақтар дәстүрлі пасха тағамы болды. Түймешетен – қойларға, ала бұғыларға, Алтай маралдарына (cervus elaphus sibiricus), сарышұнақтарға, суырларға және еуропалық бұландарға (Alces alces) арналған жемдік өсімдік. Қазақстанда түймешетен эфир майы ретінде өсіріледі. Түймешетен тұқымы мен оның түрлері улы екенін есте ұстаған жөн, сондықтан ішке қолдану кезінде сақтық қажет!
Батыс-Алтай қорығының аумағында осы тұқымның үш түрі өседі – кәдімгі түймешетен (Tanacetum vulgare), мың жапырақты түймешетен (Tanacetum millefolium) және түймешетен тәрізді түймешетен (Tanacetum tanacetoides). Олар тасты және құмды беткейлерде, орман алқаптарында, альпілік шалғындарда, өзен жағалауларында және орман белдеуі тауларының баурайында өседі.
Кез-келген басқа өсімдік сияқты түймешетен түрі қорғауды қажет етеді.
Материалды дайындаған: ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Ю.А.Маткова
Фотосурет авторы – Н.В.Премина

Пижма (Tanacetum) — род многолетних травянистых растений и кустарничков семейства Астровые, или Сложноцветные (Asteraceae), произрастающих, главным образом, в умеренных климатических зонах Северного полушария.
Латинское название рода Tanacetum происходит от греческих слов «tanaos» — долго, продолжительно и «aceomai» — жить. Такое название дано пижме за известное свойство этого растения долго оставаться в свежем состоянии.
Пижма — довольно крупный, хотя и не окончательно устоявшийся род растений. Он включает в себя более или менее развитые многолетние травы с коротким, слабо разветвлённым зимующим корневищем. Среди южных и субтропических видов пижмы встречаются кустарнички. Соцветия пижмы круглые, жёлтого цвета, напоминающие маленькие солнышки.
Многие виды рода Пижма имеют экономическое значение как лекарственные, пищевые, и декоративные растения, а также — в качестве сырья для получения инсектицидов, эфирных масел и лекарственных препаратов. Пижма, развешанная над окнами и дверями, использовалась для того чтобы насекомые не влетали в дом. Древние египтяне, персы, греки использовали пижму для бальзамирования. Из корней этого растения получали зелёную краску. В Средние века пижмовые блины в Англии были традиционным пасхальным блюдом. Пижма — кормовое растение для овец, пятнистых оленей, алтайских маралов (Cervus elaphus sibiricus), сусликов, сурков и европейских лосей (Alces alces). В Казахстане пижму культивируют как эфиромасличное растение. Следует помнить, что род Пижма и его виды являются ядовитыми, поэтому требуют осторожности при внутреннем применении!
На территории Западно-Алтайского заповедника произрастает три вида данного рода - Пижма обыкновенная (Tanacetum vulgare), Пижма тысячелистная (Tanacetum millefolium) и Пижма пижмовидная (Tanacetum tanacetoides). Они произрастают по каменистым и щербнистым склонам, на лесных полянах, на альпийских лугах, по берегам рек и склонам гор лесного пояса.
Как и любое другое растение род Пижма нуждается в защите, и потреблении только культивированных человеком растений.
Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А. Автор фото - Премина Н.В.