Теңгежапырақ – вирусты емдеу құралы ретінде. Медвежья лапа как средство для лечения вируса.

Батыс-Алтай қорығы салқын күздің соңғы күндерін санап, қалың ауыр әрі жылтыр қармен жамылатын кезге дайындалуда. Күздің ашық түсті бояулары қаңқа тәріздес бұтақтарға айналып, шықтың мұзды шәлісімен және топырақтың ылғалды қара батпағына малынғандай күй кешуде. Күздің сұрғылт күндері мәжбүрлі түрде көктемгі жылу мен алғашқы гүлдер ойға оралады. Қанық жасыл иісі мүңкіген шөптер мен тоғайлар кезеңінің бір бөлшегі теңгежапырақ болып табылады. Таңғы гауһартас топырағында жарқырап замартасты дөңгеленген жапырақтарда бұл өсімдік аңызға айналып, көптеген аурулардың емі ретінде дәрігерлік жазбаларға енді.
Теңгежапырақ (лат. Alchemílla) — Қызғылт (Rosaceae) тұқымдастығының көпжылдық шөптесін өсімдіктер түріне жатады. Жапырақтары – қайырылған қалақшалары бар түсіңкі. Гүлдері жасыл-сары және ақшылдау, реңсіздеу. Теңгежапырақ өмірінің тоғызыншы жылында ғана гүлдейді және маусым айынан тамызға дейін гүлдеп тұрады. Жемісі – жаңғақ. Теңгежапырақ түрлеріне қарай түрлі жерлерде өседі: таулы жерде, сирек орманда, шалғында, бұлақтардың жағасында, шөптесін баурайларда. Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығының аумағында теңгежапырақтың тоғыз түрі өседі, оның ішінде Алтайда сирек кездесетін эндемикалық түрі алтай теңгежапырағы (Alchemilla altaica).
Теңгежапырақтың ғылыми атауынан басқа аттары өте көп – аспан шығы, әйелдер шөбі, омыраулы және тағы басқалары. Қызықты атауларының бірі – аю табан, бұл жапырақтарының аю іздерімен ұқсас келетіндігіне байланысты аталған. Теңгежапырақ – алхимиктардың шөбі. Бұрынғы аңыздарға сүйенсек, теңгежапырақтың жапырақтарына жиналатын суды олар философиялық тастың және өмір сиқырлы сусынын алу үшін пайдаланды. Оның жапырақтарынан алынатын шықпен таңертең жуыну жастықты қайтарады деп есептелген.
Ғылыми зерттеулерге сәйкес теңгежапырақтың флавоноиды негізінде жасалған өнімдер вирусқа қарсы болып табылады. Онсыз да емдік қасиеті бар шөп одан сайын құнды және бірегей өсімдік болып қалыптасқан. Осындай құнды, мықты, сансыз өсетін өсімдік те қорғауға және шегіне қарай пайдалануға байланысты назарға мұқтаж. Егер де теңгежапырақтың түрлері көп болса, ол оны қажетсіз жұла беруге болады деген сөз емес. Саған қажеті болмады ма? Басқа үшін сақта!

Материал ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Ю.Матковамен дайындалған.
Фото автора.


Западно-Алтайский заповедник считывает деньки промозглой осени, готовясь укрыться толстым слоем тяжёлого искрящегося снега. Сезон ярких осенних красок сменяется обнажёнными тонкими ветвями скелетообразных крон, покрытых ледяной шалью инея и коричневой грязью, размокшей от ливневых дождей почвы. В серости осенних дней невольно вспоминается долгожданная весенняя оттепель и первоцветы. Одной из деталей сочной зелёной поры благоухающих трав и деревьев является манжетка. Сияя поутру бриллиантовой россыпью росы по изумруду округлых листьев - эта трава обросла легендами и влилась в лекарские записки, как средство от множества хворей.
Манжетка (лат. Alchemílla) — род многолетних травянистых растений семейства Розовые (Rosaceae). На территории Западно-Алтайского государственного природного заповедника произрастают девять видов манжетки, включая редкий эндемичный вид Алтая – манжетку алтайскую (Alchemilla altaica).
Названий у манжетки помимо научного масса - небесная роса, женская трава, грудница, рута, триперестница, росница, недужник и многие другие. Одно из самых интересных – медвежья лапа, данное вероятно из-за схожести лопастных листов с медвежьим следом.
Согласно научным исследованиям препараты на основе флавоноидов манжетки являются противовирусными. Оттого растение, способное излечивать и без того обширный список разнообразных болезней, становится ещё более ценным и уникальным. Типовой вид манжетки так и зовётся в народе – лекарственная трава от тысячи болезней. Особенно полезно данное растение при лечении болезней женского организма. При правильной сушке витамины и другие ценные вещества хорошо сохраняются, поэтому порошок из манжетки в зимнее время может послужить источником витамина С.
Имея неповторимый, но в тоже время незамысловатый образ манжетка остается популярным растением для декорирования. В качестве растения для озеленения применяется в высадках смешанных цветников и в композициях у водоёмов. В 80-е использовалась почтовым ведомством Фарерских островов для изображения Alchemilla faeroensis на марках. Оригинальная форма листьев манжетки включалась в орнаментику готической архитектуры. Вдобавок, листья манжетки издавна использовали для окрашивания тканей в серый цвет.
Такое ценное, сильное, пусть и многочисленное растение также нуждается в защите и использовании её средств в меру. Если видов манжетки имеется много, это не значит, что можно срывать её без надобности. Не пригодилось тебе? Сохрани для другого! И тогда природа будет только благодарна нам.
Материал подготовлен лаборант отдела НМЭПиТ
Матковой Ю.А.
Фото автора