Шоқсары. Володушка.

Шоқсары - көпжылдық шөптесін өсімдіктер тұқымдасына жатады. Өсімдік негізінен климаттық ылғалдылығы жоғары аймақтарда өседі. Таралу аумағы Солтүстік Африка мен Еуразия елдерін қамтиды. Өркендерінің ұзындығы бір метрге дейін өседі. Көпжылдық жапырақтары қиярға ұқсас пішінге ие. Жапырақ тақталарының беті көгілдір реңкке ие және жұқа балауыз жабынмен жабылған. Гүлдері сары, жапырақшалары оралған. Гүлдеуі маусымда немесе шілдеде басталады. Маусымның соңына қарай тұқым пайда болады. Шоқсарылардың 200-ге жуық түрі бар. Дәрілік мақсатта тек 3 түрі қолданылады. Бізде, Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығында өсетін 4 түрі бар.

Алтын түсті шоқсары. Сирек ормандардың шеттері мен беткейлерінде, өзен жағасындағы бұталардың арасында, орманда, альпі және субальпі шалғындарында өседі. Олар көп кездеседі, көбінесе доминант немесе субдоминант ретінде әрекет етеді.

Крыловская шоқсарысы. Сирек кездесетін түрі. Ол төмен таулы дала шалғындарында, дала бұталарының баурайында кездеседі.

 Ұзын оралған шоқсары. Ол альпілік аласа шөпті шалғындарда, өскен құрмалардың бойында шағын оқшауланған популяцияларда кездеседі. Мұз дәуірінің сирек кездесетін реликті түрі.

Көп талшықты шоқсары. Төмен шөпті шалғындарда өседі. Мұздық реликт. Ол шашыраңқы және жиі кездеспейді.

Халықтық медицинада жүйке ауруларына, қызбаға қолданылады. Бұл өсімдік қабынуға қарсы, жараларды емдейтін, холеретикалық, іш жүргізетін, ұйқы безі мен бауырдың секрециясын күшейтеді. Өсімдіктерді халықтық емдеу әдісі ретінде жинау кең ауқымды сипатқа ие, сондықтан осы түрдің мекендейтін жерлеріне қамқорлық жасау маңызды.

Ақпарат ҒМЭАжТ бөлімініңмаманы И.Н. Завьяловамен дайындалды.

Фотосурет авторы Ю.А. Маткова 

 Володушка (Bupleurum), или по-народному заячья трава, относится к роду травянистых многолетних растений, которые принадлежат семейству Зонтичных. В природе растение по большей части произрастает в регионах с повышенной климатической влажностью. Территория распространения охватывает страны Северной Африки и Евразии. Прямостоячие побеги володушки способны вырастать метровой длины. Листья многолетника обладают схожей формой с огурцом. Поверхность листовых пластинок имеет голубой оттенок и покрыта тонким восковым налетом. Цветки желтые, лепестки завернутые. Цветение начинается в июне или июле. К концу сезона на побегах образуются семянки. Род насчитывает порядка 200 видов володушки. Только 3 вида используются в лечебных целях.

У нас в Западно-Алтайском государственном природном заповеднике произрастает 4 вида.        

Володушка золотистая. Растет по опушкам и полянам изреженных лесов, среди кустарников по берегам рек, на лесных, альпийских и субальпийских лугах. Встречается обильно, зачастую выступает в роли доминанта или субдоминанта.

Володушка Крыловская. Редкий вид. Встречается на низкогорных остепенённых лугах, в зарослях степных кустарников.

Володушка длиннообёрточная. Встречается небольшими изолированными популяциями на альпийских низкотравных лугах, по зарастающим курумам. Редкий реликтовый вид ледникового периода.

Володушка многожильчатая. Растёт по низкотравным лугам. Ледниковый реликт. Встречается рассеянно, не обилен.

В народной медицине володушка используются при нервных расстройствах, лихорадочных состояниях. Растение действует как противовоспалительное, ранозаживляющее, желчегонное, слабительное средство, усиливает выделение секретов поджелудочной железы и печени. Заготовка растения в качестве народного снадобья приобретает масштабный характер, поэтому важно позаботиться о   сохранении местообитаний данного вида.

Материал подготовлен специалистом отдела

НМЭПиТ Завьяловой И.Н.

Автор фото Маткова Ю.А.