Шағыр. Бадан толстолистный

Шағыр

Шағыр (лат. Bergénia crassifólia)  - тасжарғандар тұқымдасына жататын өсімдіктердің бір туысы.

Субальпі және орман белдеуінің жоғарғы бөлігіндегі жартастарда, сілемдерде, ескі мореналарда және тасты беткейлерде, орташа тұйық қалқалы қылқан жапырақты және жапырақты ормандарда өседі. Ең тығыз тоғайлар желден қорғалған және қалың қысқы қар жамылғысы бар жерлерде қалыптасады. Теңіз деңгейінен 2000 м-ден астам биіктікке «көтеріле» алады.

Тамырсабақ сусымалы, етті, жуан, ұзындығы бірнеше метрге, диаметрі 3,5 см-ге жетеді, сабағы жуан, жапырақсыз, жалаңаш, қызғылт-қызыл, биіктігі 15-50 см.

Гүлдері ұсақ, біркелкі, бес мүшелі, гүл шоғыры жоқ, әдетте ұзындығы 4 см-ге дейін ұзын қызыл түсті жапырақсыз гүл шоғырында екеуі мамыр-маусым айларында жас жапырақтар пайда болғанша гүлдейді, тұқымдары шілде – тамыз айларында піседі.

Ол негізінен вегетативті түрде көбейеді (тамыр сегменттері), бірақ тұқыммен көбеюі де мүмкін.

Дәрілік мақсаттарда маусым-шілде айларында жиналған тамырсабақтар қолданылады. Қолмен жинап, жерден тазартып, суық ағынды сумен жуады. Үлкен тамырлар ұзын кесектерге кесіледі. Алдын ала кептіруден кейін олар көлеңкеде немесе жақсы желдетілетін жерлерде кептіріледі, қағазға немесе матаға 5 см қабат төсейді. Жапырақтары әлдеқайда аз қолданылады.

Батыс-Алтай қорығында кең таралған.

Материалды ҒМЭАжТ бөлімінің маманы Нұрахметова Ә.К. дайындады.

Бадан толстолистный

Бадан толстолистный  (лат. Bergénia crassifólia) - многолетнее травянистое растение, типовой вид рода Бадан, семейства Камнеломковые.

Растёт на скалах, осыпях, старых моренах и каменистых склонах субальпийского и верхней части лесного пояса, в хвойных и лиственных лесах со среднесомкнутым пологом. Наиболее плотные заросли образует в местах, защищённых от ветра и имеющих толстый зимний покров снега. Может «забираться» на высоту свыше 2000 м над уровнем моря.

Корневище ползучее, мясистое, толстое, достигает нескольких метров в длину и 3,5 см в диаметре, стебель толстый, безлистный, голый, розово-красный, высотой 15—50 см.

Цветки мелкие, правильные, пятичленные, без прицветников, в верхушечном густом метельчато-щитковидном соцветии, обыкновенно по два на длинных красноватых безлистных цветоножках длиной до 4 см. Цветёт в мае — июне до появления молодых листьев, семена созревают в июле — августе.

В основном размножается вегетативно (отрезками корневищ), но не исключено и размножение семенами.

В лечебных целях используются корневища, которые заготавливают в июне — июле. Собирают вручную, очищают от земли и промывают в холодной проточной воде. Крупные корневища разрезают на длинные куски. После предварительного подвяливания их сушат в тени или хорошо проветриваемых помещениях, раскладывая слоем в 5 см на бумаге или ткани. Значительно реже используют листья.

Широко распространен в Западно-Алтайском заповеднике.

Материал подготовлен специалистом отдела НМЭПиТ Нұрахметовой Ә.К.