Сарғалдақ – бір шыны-аяқ май. Лютик - чашка масла.

Сарғалдақ (Ranunculus) – Ranunculaceae тұқымдасының шөптесін өсімдіктері. Бұл улы шырыны бар сулы және жерүсті шөптер. Батыс Алтай қорығының аумағында оның 11 түрі өседі. Олардың ішінде Крылов сарғалдағы (Ranunculus krylovii) алғашқы гүл жаратын болып саналады, ол шырша ағаштарында қар ерігеннен кейін бірден гүлдейді. Қалған түрлері кезектесіп гүлдейді, күзгедейін талғампаз сары бүршіктермен қуантады.
Латын тілінде өсімдік судың таралу аймағының арқасында «бақа» – «rana» сөзінен шыққан. Ағылшын тілінде сөзбе-сөз аударғанда сары түске тән жылтырлығы бар сары май «шыны-аяқ май» деген мағына береді. Ежелгі уақытта бұл сары майға сары рең беретін сары май гүлдері деп қате есептелген, алайда ол малға улы, ал тұяқтылар оны тұтынбайды. Азық-түлік үшін тек шөп қауіпсіз, өйткені кептіру кезінде токсиндер ыдырайды.
Өсімдіктің тамыр жүйесі қысқа, талшықты. Жапырақтары ауыспалы, тұтас немесе бөлінген. Гүлдері жекелей немесе күрделі гүлденулерде жиналады. Жемісі – көптамырлы. Түр өкілдерінің көпшілігі Солтүстік жарты шардың қоңыржай және суық климаттық аймақтарында кездеседі. Батыс Алтай қорығында сарғалдақ шырша мен балқарағай ормандарында, жартастар мен биік таулы батпақтарда, өзен аңғарлары мен жайылмалы ылғалды шалғындарда жиі кездеседі.
Дәстүрлі медицинада кейбір түрлерді қолдануды қоспағанда, сарғалдақ айтарлықтай тәжірибелік қолданысқа ие емес. Жер учаскесінде сарғалдақ гүлдерінің болуы топырақтың жоғары қышқылдығын көрсетеді. Халық мәдениетінде сарғалдақ аңыздарда және тіпті классиктердің шығармаларында айтылған. Шекспир Джульеттаның бейнесін өзінің ең танымал «Ромео мен Джульетта» шығармасынан сарғалдақ гүлімен байланыстырды, өйткені алтын жапырақшалардың сұлулығы жас ханымның сыртқы келбетін суреттеуге әсер етті, сонымен қатар трагедия кейіпкері гүлдің улы тұнбасымен мәңгі ұйықтады. Сарғалдақ символ ретінде Осман сұлтандарына және олардың күштерін бейнелеуге жатады. II Ахмедтің кезінде гүл ою-өрнектермен безендіріле бастады және маталар мен ыдыс-аяқтарда бейнеленген гүлдер арасында жетекші орынға ие болды.
Материалды ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Ю. А. Маткова дайындады.
Фото автордікі

Лютик (Ranunculus)– род травянистых растений семейства Ranunculaceae. Это водные и наземные травы с ядовитым соком. На территории Западно-Алтайского заповедника произрастает 11 его видов. Первоцветом из них считается лютик Крылова (Ranunculuskrylovii), распускающийся сразу после схода снега в пихтовниках. Остальные виды чередуют цветение, продолжая радовать изящными желтыми бутонами до самой осени. 
На латыни растение именуется от слова «лягушка» - «rana», благодаря водному ареалу распространения. В английском языке лютик имеет название «buttercup», дословно переводимое - «чашка масла», данное за жёлтый цвет с характерным блеском. В древние времена ошибочно считалось, что именно цветы лютика придают жёлтый оттенок маслу, однако, он ядовит для домашнего скота, и копытные его не потребляют. Для корма безопасно только сено, так как токсины разлагаются при сушке. 
Корневая система растения короткая, мочковатая. Листья очередные, цельные или рассечённые. Цветки одиночные или собраны в сложные соцветия. Плод – многоорешек. Большинство представителей вида встречается в умеренных и холодных климатических поясах Северного полушария. В Западно-Алтайском заповеднике лютик распространён в пихтовых и кедрово-лиственничных лесах, на скалах и высокогорных болотах, по долинам рек и пойменным влажным лугам.
Лютик не имеет значительного практического применения, за исключением употребления некоторых видов в народной медицине. Наличие цветков лютика на земельном участке свидетельствует о высокой кислотности почвы. В народной культуре лютик упоминается в легендах, преданиях и даже произведениях классиков. Шекспир связал образ Джульетты из своего самого известного произведения «Ромео и Джульетта» с цветком лютика, ибо красота золотых лепестков отразилась на описании внешности юной дамы, к тому же именно ядовитым настоем цветка героиня трагедии была усыплена навечно. Лютик, как символ – принадлежит османским султанам и их отображению их могущества. Во времена правления Ахмеда II цветок стал украшать орнаменты и занял лидирующее положение среди цветов, изображаемых на тканях и росписи посуды. 
Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А.
Фото автора