Өмір емес, таңқурай! Не жизнь, а малина!

Қорық жоталарының бөктерінде өсетін қызғылт түсті, дәмі тіл үйірер жемісі бар түпті орман ханымы деп те атаса болады.  

Батыс-Алтай мемлекеттік қорығында жапырақты таңқурай бұтасының (Rubus)  екі түрі өседі – қарапайым таңқурай (Rubus idaeus) және сахалыдағы таңқурай (Rubus sachalinensis). Линей бөктерінің және Көксу жоталарының тасты жерлерінде, өртенген жерлерде, қорымдық бедерлерде жақсы өседі. Қарапайым таңқурай өте көп өседі және қорықтың барлық аумағында кездеседі, ал сахалы таңқурайы таулы белдеудің ортаңғы және жоғары бөліктерінде ғана кездеседі.

Кез келген өсімдікте сияқты таңқурайдың да вегетативтік органдарын жоятын кенелері мен жәндіктері бар, олардың ең көп тарағаны – өрмекті кене, таңқурайлы қоңыз және таңқурайлы бүршекті күйе. Таңқурай зиянкестерге жем болуға жарамды емес, сонымен қатар түрлі аңдар мен құстарға да жемтік бола алады. Адамдар бұл жидекті көптеген аурулардан сауықтыратын қасиеті үшін және ағзаның қорғаныш қызметін арттыру үшін алдын ала асқа қосып пайдаланады. Таңқурайдың құрамында эфир майлары, ақуыздар, сұйық біріктіргіштер, спирттер, органикалық қышқылдар және басқа да көптеген заттар бар. Жидектің тәтті дәмі мен хош иісі емдік мақсатта жинап жүрген адамдардың одан сайын тәбеттерін ашады. Таңқурай сұйықтықты жұмсақ ортасының ерекшелігіне байланысты ұзақ сақталмайды. Жидегі өте нәзік, сондықтан тез бұзылады.  Флора әлемінде көбінесе «өкіну» деген мағынамен анықталады. Ертерек уақытта таңқурайды пішініне қарай «таңқурай» деп «кіші» немесе «кішкентай» болған соң атаған деген наным-сенім бар.  

Неге адамдар «Өмір емес, таңқурай» деген тұрақты тіркесті қолданады? Аталған тұрақты тіркес жақсы, алаңсыз өмірді білдіреді. Таңқурай әрқашан баптауды көп талап етпейтін тәтті жидектері бар өсімдік болған соң оны көбінесе жақсы өмірмен салыстырады. Бірақ бір қиыны ол қол жетімді жерлерде өспейтіндігінде. Кейде таңқурай жинау үшін қалың өскен орындардан өтіп барып, тәтті қызғылт жидекке қол жеткізесіз. Оған қоса таңқурай өсетін жерлерде аюды кездестіріп қалу да ғажап емес. Бұдан шығатын қорытынды, жақсы өмірге қол жеткізу үшін біраз еңбектену керек, ал тәтті жидекті тауып, жинаудың өзі бір күш!

Материалды  ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Ю.А. Маткова дайындады.

Фото автордікі.

Куст с сочными, округлыми ярко-красными ягодами, растущий по склонам заповедных хребтов, по праву можно назвать царицей лесов.На территории Западно-Алтайского заповедника произрастает два вида листопадного полукустарника рода малина (Rubus) - малина обыкновенная (Rubus idaeus) и малина сахалинская (Rubus sachalinensis). Произрастает по гарям, вырубкам, на курумах и каменистых склонах Линейского и Коксинского хребтов. Малина обыкновенная значительно более обильная и встречается по всей территории заповедника, малина сахалинская располагается на среднем и верхнем горных поясах. 

Как и у любого растения у малины также имеются клещи и насекомые, уничтожающие ее вегетативные органы, более распространенные из них – паутинный клещ, малинный жук и малинная почковая моль. Малина пригодна для употребления не только вредителям, но и различным животным и птицам. Люди используют поистине волшебные оздоровительные свойства ягоды в целях исцеления от болезней и поддержания иммунитета при профилактических приемах в пищу. Малина содержит эфирные масла, белки, пектины, спирты, органические кислоты и многие другие вещества.  Сладкий вкус и яркий аромат привлекают аппетит сборщиков и без жажды использования в лечебных целях. Хранится малина весьма недолго из-за особенностей строения сочной мякоти. Ягоды малины очень нежные, поэтому она часто символизирует хрупкость. Во флориографии часто определяется как «покаяние». Есть поверье, что в ранние времена ягоду прозвали «малиной» по слову «малый» или «маленький», коими являются лесные ягодки.Почему же люди используют выражение – «Не жизнь, а малина»? Данный фразеологизм подразумевает хорошую, беззаботную жизнь. Малина всегда ассоциировалась с неприхотливым растением с такими сладкими плодами, что её можно сравнить с удовольствием хорошей жизни. Однако, все могло бы быть так просто, если бы ягода не произрастала в столь труднодоступных местах. Порой сбор малины очень трудоемок из-за обильно поросших мест, где располагается колючий кустарник с заветными красными плодами. К тому же в зарослях малины вероятна встреча с медведем. Отсюда можно вывести аналогию того, что хорошую жизнь нужно сначала заслужить, а добрый урожай малины постараться добыть!

Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ

Матковой Ю.А.

Фото автора