Өгейшөп - ана махаббатының гүлі. Мать-и-мачеха – цветок материнской любви.

Өгейшөп (лат.Tussilago) – Астра (Asteraceae) тұқымдасының гүлді ерте көктемгі өсімдіктерінің туысы.
Жалғыз түр – кәдімгі өгейшөп (лат.Tussilago farfara): көпжылдық шөпті өсімдік, барлық жерде кең таралған. Өгейшөптің ерекшелігі – ол ерте көктемде, жапырақтары пайда болғанға дейін гүлдейді. Ежелгі заманнан бері өсімдік дәрілік зат ретінде қолданылады. Өгейшөптің жапырақтарының астыңғы жағы («ана») көптеген түктермен жабылған, үстіңгі жағынан гөрі жылы және жұмсақ («өгей ана») – осыдан өсімдіктің дәстүрлі атауы. Ғылыми (латын) жалпы атауы лат. tussilago, лат. Tussis («жөтел») және ago,egi, actum, ere («жүгіру») сөздерінен шығады. Бұл атау өсімдіктің жөтелге қарсы дәрі ретінде медициналық қолданылуына байланысты. Халықтық медицинада бұл өсімдік көптеген ауруларға қарсы қолданылады. Өгейшөптің биологиялық белсенді заттары қабыну процестеріне кешенді әсер етеді. Алайда, өсімдікте уыттылығы нашар зерттелген кейбір алкалоидтардың болуына байланысты өсімдік гүлдерін қатарынан 4-6 аптадан артық пайдалану ұсынылмайды.
Араларға балшырын және тозаң беретін аса бағалы ерте көктемгі балды өсімдік болып табылады.
Мәдениетте – әдебиетте, жергілікті аңыздарда, геральдикада, ою-өрнекте және суреттерде белсенді қолданылады. Олар гүл аналық махаббаттан пайда болды деп айтады, жапырақтың жылы жағы жерге қарайды, ал тегіс және қатты жағымен жел мен ызғарға қарай қарайды. Егер өгейшөп гүлдерінен гүлдесте тоқып, оны үйдің негізгі бөлмесінде ақ ыдысқа салып қойса, онда отбасы жанжалдан біржола арылады, ал үйде тыныштық пен келісім орнайды.
Халықта өгейшөп гүліне қарап ауа-райын анықтайды. Күн қызған кезде оның гүлдері гүлдейді, жайылады. Бірақ егер көктемгі қолайсыз күн райы күтілсе, олар нәзік жапырақтарды суықтан сақтайтын үлпілдек жағаға тығылады. Құдық қазғысы келетіндер үшін ол су көкжиегінің жақын орналасқан жерін көрсетеді.
Материалды ҒМЭАжТ бөлімінің зертханашысы Маткова Ю.А. дайындады.
Фото авторы Премина Н.В.

Мать-и-мачеха (лат.Tussilago) —род цветковых ранневесенних растений семейства Астровые (Asteraceae).
Единственный вид — мать-и-мачеха обыкновенная (лат.Tussilago farfara): многолетнее травянистое растение, широко распространённое повсеместно. Особенностью мать-и-мачехи является то, что оно цветёт ранней весной, до распускания листьев. С древних времён растение используется как лекарственное. Нижняя сторона листьев («мать») мать-и-мачехи, покрытая многочисленными волосками, на ощупь теплее и мягче верхней («мачехи») — отсюда традиционное название растения. Научное (латинское) родовое название лат. tussilago, происходит от лат. Tussis («кашель») и ago, egi, actum, ere («прогонять»). Это название связано с медицинским применением растения в качестве средства от кашля. В народной медицине это растение употребляется от очень многих болезней. Биологически активные вещества мать-и-мачехи оказывают комплексное воздействие на воспалительные процессы. Однако из-за наличия в растении некоторых алкалоидов, токсичность которых изучена слабо, не рекомендуется применять цветки растения более 4—6 недель подряд.
Является особо ценным ранневесенним медоносом, дающим пчёлам нектар и пыльцу.
Активно применяется в культуре – в литературе, местных сказаниях, геральдике, орнаменте и живописи. Сказывают, что из материнской любви появился цветок, который войлочной теплой стороной листа обращен к земле, а гладкой и жесткой наружу к ветрам и стуже. Если сплести венок из цветков мать-и-мачехи, положить его на белое блюдо в главной комнате дома, то семью навсегда покинут ссоры, и в доме воцарится покой и согласие.
В народе по цветам мать-и-мачехи определяют погоду. Когда пригревает солнце, ее цветы распускаются, расправляются. Но если ожидается весенняя непогода, они прячутся в пушистый воротник, который сохраняет нежные лепестки от стужи. Тем, кто собирается копать колодец, она укажет место близкого залегания водного горизонта.
Материал подготовлен лаборантом отдела НМЭПиТ Матковой Ю.А.
Фото Преминой Н.В.