Мореналық көлдерді зерттеу. Исследования моренных озер

Мореналық көлдерді  зерттеу

         2022 жылдың  14 тамызынан  19 тамызға дейінгі аралықта   Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі  «Казселезащита» филиалының ШҚТЭУ өндірістік-пайдалану бөлімінің қызметкерлері Белая Уба өзені бассейнінің сел  қаупі бар учаскесіне барлау жұмыстарын жүргізді ( көлдер № 7 (сол жақта), № 8 (жоғарғы), № 8 а (оң жақта)). Көлдер Ивановский жотасында орналасқан және Алёшков Ключ ағынының көзі болып табылады (бұл аумақ «Батыс Алтай мемлекеттік табиғи қорығын» АММ қорғалатын аймағына кіреді). Мақсаты: көл алаптарындағы су көлемін, түбінің рельефін, морена ағыны ішіндегі сүзу жолдарын анықтау, орналасу ерекшеліктерінің сипаттамасын құрастыру, қоректену және түсіру жағдайлары және т.б.

         Мореналық көлдер тұрақты суды сақтайтын кедергілерге ие және жарылу қаупінің төмен санатына жатады. №7 көл (сол жақта) жарылу қаупі жоқ түрге жатады. №8а көлі (оң жақта) аздап серпінді қауіпті типке жатады. №8 көл көлдің айтарлықтай көлемі, көл бассейнінің конфигурациясы сияқты бірқатар критерийлер бойынша ықтимал серпіліс-қауіпті түрге жатқызылады. Сейсмикалық әсер кезінде №8 (жоғарғы) және 8а (оң жақта) көлдердің жарылуы мүмкін.

         Серпіліс болған жағдайда Батыс Алтай қорығының буферлік аймағына және республикалық маңызы бар А9 тас жолының 166 шақырымына (Өскемен-Риддер-РФ шекарасы) селдің әсері.

         Зертеу  нәтижелері бойынша көлдердің сипаттамасы, олардың түрлері, көлдердің географиялық және морфологиялық сипаттамалары және олардың су ұстап тұратын кедергілері бар төлқұжаттар жасалды. Көл алаптары түбінің рельефінің батиметриялық карталары жасалды. Су көлемінің есептеулері жүргізіліп, көлемнің су деңгейіне тәуелділігінің батиграфиялық графиктері құрастырылды. Тереңдігі бойынша ең таязы сол №7 көл болды – 6 метр. №8а оң көлінің максималды тереңдігі 20 метрге жетеді. Ең тереңі №8 жоғарғы көл болды, оның максималды тереңдігі 44 метр.

Исследования моренных озер

С 14 по 19 августа 2022 года сотрудниками производственно-эксплутационного отдела ВКТЭУ филиала «Казселезащита» МЧС РК было проведено обследование селеопасного участка бассейна реки Белая Уба (озёра №7(левое), №8(верхнее), №8а(правое)). Озёра находятся на Ивановском хребте и являются истоками ручья Алёшков ключ (эта территория входит в охранную зону РГУ «Западно-Алтайский государственный природный заповедник»). Целью было определить объём воды в озёрных котловинах, рельеф дна, фильтрационных путей внутри моренного стока, составление описания особенностей расположения, условия питания и разгрузки и пр.

Моренные озёра имеют устойчивые водоудерживающие перемычки и относятся к низкой категории прорывоопасности. Озеро №7 (левое) относится к не прорыво-опасному типу. Озеро №8а (правое) относится к мало прорыво-опасному типу.  Озеро №8 по ряду критериев, таких как значительный объём озера, конфигурация озерной котловины, отнесено к потенциально прорыво-опасному типу. Прорыв озёр №8 (верхнее) и 8а (правое) возможен при сейсмическом воздействии.

При прорыве, воздействие селя на охранную зону Западно-Алтайского заповедника и на 166 км трассы республиканского значения А9 (Усть-Каменогорск-Риддер-граница РФ).

По результатам обследования составлены паспорта с описанием озёр, их типов, географических и морфологических характеристик озёр и их водоудерживающих перемычек. Построены батиметрические карты рельефа дна озёрных котловин. Произведены расчёты объёмов воды и составлены батиграфические графики зависимости объёма от уровня воды. Самым мелким по глубине оказалось левое озеро №7 – 6 метров. Максимальная глубина правого озера №8а достигает отметку в 20 метров. Самым глубоким оказалось верхнее озеро №8, его максимальная глубина – 44 метра.