Қызыл тамыр. Красный корень –копеечник.

Қызыл тамыр (лат. Hedýsarum) - сабағының биіктігі 25-50см, тамыры ұзын, қалың, бұршақ тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін өсімдік. Сабақтары тік емес, тармақталмаған. Жапырақтары күрделі, 5-11 жұп элиптикалық қысқа жапырақшалары бар. Қылқалам тәріздес жинақталған, гүлдері үлкен емес, күлгін түсті өсімдік. Жемістері-салбыраған, үлпілдек. Маусым–тамыз айлары аралығында гүлдейді. Қызыл тамыр Алтайдың эндемигі(тек Алтай тауларында өседі және әлемнің басқа жерінде кездеспейді). Өсімдік Батыс-Алтай мемлекеттік қорығының орманды және орманды–тундра аймақтарында өседі, сондай–ақ «Заповедные дали» бағытында кездеседі.
Бұл өсімдіктің атауын бірнеше жазық сегменттерден тұратын дөңгелек элиптикалық жалпақ бұршақтардың пішініне байланысты атаған.
Қызыл тамырдың қабынуға қарсы, гемопоэтикалық жүйеге, орталық жүйке жүйесін жақсартуға, қақырық түсіруге сонымен қатар иммунитетті көтеруге пайдасы зор. Дәстүрлі медицинасында қызыл тамырдың қайнатпасын сергіту және жалпы әлдендіретін (физикалық төзімділікті ынталандыратын) заттар ретінде қолданылады.
Бұл түр дәстүрлі медицинада қатерлі ісік пен несеп-жыныс жүйесі ауруларын емдеуге кеңінен қолданылуына байланысты жойылып кету қаупі бар. Қызыл тамыр өте баяу өседі, он сегіз жылда гүлдеп бастаса, тек отызыншы жылында қолдануға болады. Алтай республикасының бірнеше аудандарында, сонымен қатар Қазақстан мен Алтай өлкесінің біраз бөлігінде өседі. Бұл өсімдік антропогендік фактордың әсерінен іс жүзінде жойылады, оны жасанды ортада өсіру мүмкін емес, ол тек өзінің табиғи мекендеу ортасында ғана кездеседі. Сонымен қатар оның тұқымының өнгіштігі өте төмен, ал күзде көшеттерді кеміргіштер жейді. Сондықтан өсімдік мұқият қорғауды қажет етеді.
Ақпарат ҒМЭАжТ бөлімініңмаманы И.Завьяловамен дайындалды.
Фотосурет авторы Ю.А.Маткова

Копе́ечник (лат. Hedýsarum) — это многолетнее травянистое растение из семейства бобовых (Fabaceae), высота стебля 25—50 см, с толстым длинным деревянистым корнем. Стебли прямостоячие, не ветвистые. Листья сложные, с 5— 11 парами эллиптических листочков, короткочерешковые. Цветки не большие, пурпурно-фиолетовые, собраны в многоцветковые кисти. Плоды — повислые, пушистые, с широкой каймой - бобы. Цветет в июне — августе. Красный корень является эндемиком Алтая (произрастает только в горах Алтая и больше в мире нигде не встречается). Растение растет в лесной и лесотундровых зонах Западно-Алтайского государственного природного заповедника и встречается на маршруте «Заповедные дали».
Копеечниками эти растения называют за форму округло-эллиптических плоскосжатых бобов, перетянутых поперёк, состоящих из нескольких плоских члеников в форме русской копейки.
Красный корень обладает противовоспалительным, мочегонным, болеутоляющим, кроветворным, кровоостанавливающим, отхаркивающим действием, стимулирует центральную нервную систему, повышает иммунитет. В народной медицине отвар красного корня используется в качестве тонизирующего и общеукрепляющего средства (стимулирующего физическую выносливость).
Данный вид находится под угрозой исчезновения, в том числе и из-за широкого использования в народной медицине для лечения онкологических заболеваний и болезней мочеполовой системы. Красный корень растет чрезвычайно медленно - цвести начинает к 18 годам, а использовать его можно лишь в 30-летнем возрасте. Произрастает в нескольких районах республики Алтай, немного - в Алтайском крае и Казахстане. Это растение под влиянием антропогенного фактора практически уничтожено, существует лишь в естественных местах своего обитания, его практически невозможно вырастить в искусственной среде. Кроме того, его семена обладают очень низкой всхожестью, а осенью всходы поедают грызуны. Поэтому растение нуждается в тщательной охране и разработке методик воспроизводства.
Материал подготовлен специалистом отдела НМЭПиТ Завьяловой И.Н.
Автор фото Маткова Ю.А.