Қоңыр аю. Бурый медведь

Қоңыр аю – Батыс Алтай қорығың символы.
Қоңыр аюдың ең ірі аталығының салмағы – 450 кг, ал ең ірі аналығының салмағы – 220 кг болғандығы атап көрсетілген. Қоңыр аюдың мойны жуан, басы үлкен болып келеді. Құйрығы қысқа, оның ұзындығы 12-16 см. Қоңыр аюдың азу тістерінің сауыт¬тары жалпақ әрі бұдырлы, ал күрек тістері өте күшті дамыған. Оның есесіне жыртқыш тістері онша жетілмеген. Қазақстанда қоңыр аюдың екі түрі (тянь-шань және оңтүстік сібірқоңыр аюлары) кездеседі. Қоңыр аю негізінен бір аумақта ғана тіршілік етіп, тек жыл маусымдарының ауысуына байланысты тау бөктерлерінде биіктікке қарай орын алмастырып тұрады. Аюлар көктем кезінде апанынан шыққан соң жыртқыштық мінез танытады, шамасы жеткен тұяқтылар мен өзінен әлсіз аюларды аямайды. Жерге шөп шыққан соң көк шөпке ірі қарадай жайылады, емдік шөптердің тамырларын да таңдап қазып қоректенеді. Құмырсқа илеулерін қазып дернәсілдерін жейді, сонымен қатар орман борша тышқаның інін сезіп қойса жинап терген бал қарағай жаңғағымен бірге иесін де жеп қоюға ұялмайды. Жеміс піскенде қарақат, көкбояу, көкжидек, аю қарақат пен бал қарағай жаңғағымен қоректенеді. Қыста 5-7 айға дейін ұйқыға кетеді. Ұйқысы онша қатты емес. Қоңыр аю ағаш дінімен жақсы өрмелей алады. Қыста қалың ағаш арасындағы таса жерлерде және үңгірлерде апан жасап, сонда ұйқыға жатады. Апанының ұзындығы 90-150 см, ені 50-100 см, тереңдігін 50 см етіп ойыстау таса жерге жасайды. Оның ішіне шөптесін өсімдіктерден төсеніш төсейді. Халық арасында аю ұйқыға кеткен кезде алдыңғы табанының майын сорып жатады деген жаңсақ пікір қалыптасқан, шын мәнінде аю табанын сормайды.
Материалды аңтанушы Кінәзханов Ж.Н. дайындады.
Фото авторы Клименко А.А.

Бурый медведь является символом Западно-Алтайского заповедника.

На Западном Алтае самая большая плотность населения бурого медведя в Казахстане. Отмечается, что самый крупный самец бурого медведя весит 450 кг, а самая крупная самка до 220 кг. Шея бурого медведя толстая, голова крупная. Хвост короткий, его длина 12-16 см. Жевательные зубы бурого медведя плоские и шершавые, развиты очень сильно. Зато клыки у него не очень развиты. В Казахстане встречаются два вида бурого медведя (Тянь-Шаньский и Южно-Сибирский). Бурый медведь обитает в основном только на одной территории, сменяясь по высоте в предгорьях из-за смены сезонов года. Медведи в весеннее время проявляют хищнический характер, не жалеют копытных и даже более слабых медведей. Когда пробивается первая зелень и начинает пастьбу крупный рогатый скот, медведь питается различными корнями целебных трав. При созревании плодов они лакомятся черной и красной смородиной, жимолостью, черникой, кедровыми орехами. Медведи иногда выкапывают муравейники и поедают личинок, а если найдется тайник бурундука, вместе с кедровыми орешками медведь не стесняется полакомиться и хозяином норы. Зимой медведь впадает в спячку до 5-7 месяцев. Сон его не очень глубокий. Бурый медведь может хорошо лазить по стволу дерева. Зимой в каменных местах и пещерах между толстыми деревьями медведи делают берлоги. Длина берлоги 90-150 см, ширина 50-100 см, глубина 50 см. В нее медведи укладывают подстилку из травянистых растений. В связи с этим в народе бытует ошибочное мнение, что медведь, когда ложится спать, высасывает жир из передней лапы, но на самом деле медведь не сосет лапу.

Материал подготовил охотовед Кінәзханов Ж.Н.

Автор фото Клименко А.А.