Қалалық қарлығаш – ұя салудың шебері. Городская ласточка - искусный строитель гнезд.

Қалалық қарлығаш – бұл салмағы 14 пен 25 грамм аралығында, денесінің ұзындығы 14-17 см, қанаттарының ұзындығы 9-12 см, қанатын жайғандағы 29-33 см болатын кішкентай ғана құс. Қазақстанда бұл құс сулы шөлдерді, батыстың орманды алқаптарынан және Орталық Қазақстанның шөлді аймақтарынан басқа барлық жерде ұя салады.   

Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығында ұя салатын қарлығаш аз кездесетін түрге жатады. Бірнеше ондаған жұптармен топталып ұя салады, жекелеп ұя салғандары өте сирек кездеседі. Қара Оба өзенінің маңайында кездеседі. Ең бірінші кезекте сақталған ескі ұяларға салады. Қарлығаштар Қара Оба арқылы өтетін көпірдің маңайын және гранитті қалдықтардың геоархитектурный нысанды (Линей бағаналары) басып алған. Ол жерде олар шөппен және шашпен араласқан дымқыл балшықтан шардың төрттен бір бөлігі формасында ұялар салады, құрылысқа арналған материалдарды сол орынға құстар тұмсықтарына қыстырып әкеледі. Ұяны жұқа шөптермен және мамықтармен жұмсақ етіп төсейді. Ұяны ата-ананың екеуі де екі апта шамасында салады. Бастысы, болашақ ұяға көлеңкеден жайлы жер табу керек, күннің көзінде қарлығаштың ұясы тез кеуіп және саудырап түсіп қалуы мүмкін.

Қалалық қарлығаштар негізінен ашық жерлерде ұшып, өздері аулайтын ұсақ ұшатын жәндіктермен қоректенеді. Жайсыз ауа-райында ауламайды, бұл уақытты ұяларында өткізеді. Шілденің аяғында күзгі қоныс аудару басталады, құстардың басым көпшілігі тамыздың аяғында ұшып кетеді – қыркүйектің ортасында жүздеген құстар болып топтасып қайтады. Қалалық қарлығаштар көбінесе жылы жаққа жағалық, түсі солғын және секпілтөс қарлығаштармен бірге ұшады. Көктем шығысымен наурыздың аяғына қарай – оңтүстік аудандарда сәуірдің басында аздаған топтармен бірнеше ондаған құс болып топтасып және сәуірдің соңында мамырдың басында таудың жоғары жақтарында және солтүстік аймақтарда кездеседі.  

Ақпарат ҒМЭАжТ бөлімінің маманы И.Завьяловамен дайындалды.

Фотосурет авторы Клименко А.А.

Городская ласточка или воронок – это не большая птичка – весом от 14 до 25 г., с длиной тела 14-17 см., длина крыльев 9-12 см., с размахом 29-33 см. В Казахстане данная птица гнездится повсеместно, за исключением без водных пустынь, лесостепей севера и степных и пустынных зон Центрального Казахстана.

В Западно-Алтайском государственном природном заповеднике воронок малочисленный гнездящийся вид. Гнездится колониями в несколько десятков пар, одиночные гнездования очень редки. Встречается в окрестностях реки Черная Уба. Заселяет в первую очередь сохранившиеся старые гнезда. Ласточки облюбовали место под мостом через Чёрную Убу, а также  район геоархитектурного комплекса гранитных останцев (Линейские столбы).  Там они делают гнезда в форме четверти шара из сырой глины, смешанной с травой и волосом, материал для стройки птицы доставляют к месту в клюве. Выстилку в гнезде делают из тонких травинок и перьев. Строят гнезда оба родителя в течение примерно двух недель. Главное, что нужно сделать это подыскать для будущего гнезда уютное местечко в тени, ведь на солнце гнезда ласточки могут быстро высохнуть и рассыпаться.

Городские ласточки питаются летающими насекомыми, в основном мелкими за которыми охотятся, летая по открытым местам. При ненастной погоде не охотятся, пережидая это время в гнездах. Осенний перелет начинается в конце июля, большинство птиц улетают в конце августа – середине сентября стайками в несколько сотен птиц. Часто городские ласточки летят в теплые края с береговыми, бледными и рыжепоясничными ласточками. С наступлением весны появляются небольшими группами и стайками в несколько десятков птиц в конце марта – начале апреля в южных районах, и в конце апреля середине мая в высокогорье и северных районах.

Материал подготовлен специалистом отдела НМЭПиТ Завьяловой И.Н.

Автор фото Клименко А.А.