Абдырық. Кукша.

Қарғатектестер тобында үлкен емес, сыртқы түрі жорғаторғайға ұқсас болып келетін өте әдемі құс бар. Ол құс абдырық деп аталады. Оның орташа ұзындығы 26 - 30 см, салмағы 70-100 г. Сыртқы жағынан торғайға өте ұқсас. Жүнінің қарапайым түсіне ие бола отырып, құс діңдердің, қыналардың түсімен және орманның жалпы көрінісімен үйлеседі. Бірақ осы уақытта көзге оның ала қызғылт сары құйрығы көзге түседі, бұл оны басқалардан ерекшелендіреді. Құстың өзіндік басқалармен салыстыруға болмайтын даусы бар. Абдырық ерте ән сала бастайды.Қызығы, жас құстардың алғашқы әуендері түсініксіз ысқырықтың сүйемелдеуімен міңгірлеуге көбірек ұқсайды. Ал ересек құстардың әнін ұйып тыңдауға болады, олар шықылықтан, құбылған дыбыстардан және қысқа ысқырықтардан тұрады. Жалпы абдырықтың әні суықторғайлардың әніне ұқсас, бірақ әнінде дыбыстар көбірек, сондықтан қанық әрі жарқын шығады. Абдырықтың әні сондай қатты емес, сондықтан бәрі бірден ести қоймайды. Тағы бір дауыс құйрығын басып кеткен кездегі мысықтың даусына ұқсас болып кетеді. Ағаштардан ағаштарға көшкенде олар өзара шақырысып, осындай дауыстар шығарады.

Батыс-Алтай қорығында абдырық сирек кездеседі, ұя салуы мен қыстауы қорықтың күңгіртқылқанды тайгасында өтеді, әдетте Линейский жотасында. Ұя салатын жақын орындары Риддер қаласына жақын Убинский жотасында. Ұяларын 2 ден 6 метрге дейінгі биіктікке салуға тырысады. Ұялары ұқыпты, берік және пішіні тостаған тәрізді болып келеді. Құрылыс материалдары ретінде ағаштардың түрлі бұтақтары мен шөптің сабақтарын пайдаланады. Ұяларының шебер жасалғаны соншалық, оларды ағаштан әрең көруге болады.

Бұл құстарда мүлдем адам баласынан қорқу деген жоқ, жұппен басқалардан бөлек өмір сүреді. Бұл құстарды кездестіріп жатсаңыз үлкен сәттілікке ие боласыз, себебі олар өздерінің жүрген жерін көп көрсетпейді, бірақ тыңдап тұрсаңыз, тыныш әрі жұмсақ әнін естуге болады.

Материалды дайындаған ҒМЭАжТ бөлімінің маманы Завьялова И.Н.

Фото А.А. Клименко

В семействе врановых есть небольшая, но очень красивая птица, которая своим внешним видом очень напоминает сойку. Эта птица называется кукша. Ее средняя длина 26 - 30 см, при весе 70-100 г. Внешне очень напоминает воробья. Имея скромный окрас оперения, птица сливается с цветом стволов, лишайников и общего пейзажа леса. Но в то же время в глаза бросается ее пёстрый рыжий хвост, который и отличает ее от всех своих остальных сородичей. Птица имеет красивый и не кем не сравнимый голос. Петь кукша начинает очень рано.

Интересно, что первые мелодии молодых птиц больше напоминают бормотание, сопровождающиеся непонятным свистом. Пением же взрослых птиц можно просто заслушаться, оно состоит из щёлканий, трелей и непродолжительных свистов. В целом песня кукши очень напоминает песню снегирей, но звуков в их песне гораздо больше, что делает это пение ярким и насыщенным. Пение кукши не достаточно громкое, поэтому не всем удаётся без труда ее услышать. Есть ещё у них один звук напоминающий крик кота, которому наступили на хвост. Так звучит их перекличка между собой вовремя кочевания по деревьям. Молодые птички, которых приручили в раннем возрасте в неволе умеют подражать некоторым звукам.

В Западно-Алтайском заповеднике кукша встречается редко, гнездование и зимовка обычно проходят в темнохвойной тайге заповедника и, в частности, на Линейском хребте. Ближайшие места ее гнездования на Убинском хребте близ г. Риддер. Свои гнезда птицы стараются устроить повыше на высоте от 2 до 6 метров. Гнезда у них практичные, добротные и аккуратные, чашеобразной формы. Строительным материалом для них служат различные ветки деревьев, стебельки трав. Гнезда сделаны настолько искусно что их едва удаётся рассмотреть на дереве.

У этих птиц нет абсолютного страха перед людьми, живут обычно парами отдельно от других птиц. Встретить эту птичку большая удача потому как она старается скрыть своё местонахождение, но если хорошо прислушаться, то можно услышать ее тихое и нежное пение.

Материал подготовлен специалистом отдела НМЭПиТ

Завьяловой И.Н.

Фото А.А. Клименко